वासिङ्टन डी.सी.का व्यस्त गल्लीहरूमा एउटा पुरानो तर अझै समाधान नभएको बहस गुञ्जिरहेको छ — अमेरिकी संघीय सरकारको बढ्दो ऋण। सन् २०२५ सम्म आइपुग्दा यो ऋण ३५ ट्रिलियन डलर नाघिसकेको छ, जुन संख्या केवल एक औंठा लाग्ने अंक होइन; यो देशको आर्थिक भविष्य, राजनीतिक स्थायित्व र प्रत्येक नागरिकको जीवनमा गहिरो असर पार्ने वास्तविकता हो।

शुरुआत: नयाँ राष्ट्रको आवश्यकताबाट ऋणको प्रारम्भ

अमेरिकाको राष्ट्रिय ऋणको कथा कुनै नयाँ होइन। स्वतन्त्रता संग्रामको क्रममा नै अमेरिकाले युद्ध लड्न ऋण लिनुपरेको थियो। प्रथम अमेरिकी वित्त सचिव अलेक्जेन्डर ह्यामिल्टन ले ऋणलाई एक रणनीतिक उपकरणका रूपमा हेरे — जसले राष्ट्रको विश्वास निर्माण गर्न र आर्थिक स्वायत्तता स्थापना गर्न सहयोग पुर्‍याउने विश्वास थियो।

तर समयसँगै, यो उपयोगी औजार अब एक गम्भीर समस्यामा परिणत भएको छ।

अघिल्लो शताब्दीको बदलाव: अधिशेषबाट घाटामा

१९औँ शताब्दी र प्रारम्भिक २०औँ शताब्दीमा अमेरिका कहिले ऋणमा जान्थ्यो, कहिले तिर्थ्यो — युद्धहरू, महामन्दी र अन्य संकटमा ऋण बढ्दथ्यो र शान्ति समयमा घट्थ्यो। तर महामन्दी (Great Depression) र न्यु डिल कार्यक्रमहरूले सरकारको खर्चमा उल्लेखनीय वृद्धि गरे।

दोस्रो विश्वयुद्धपछि ऋण देशको कुल उत्पादन (GDP) को १२०% भन्दा बढी पुगेको थियो। तर युद्धपछिको तीव्र आर्थिक वृद्धिले ऋण अनुपात घटायो। सन् १९९० को अन्त्यसम्म सरकार केही वर्ष अधिशेष बजेटमा चल्यो पनि।

तर त्यो लामो समय टिकेन।

आधुनिक युगको ऋण विस्फोट

सन् १९८० को दशकदेखि, राष्ट्रपति रोनाल्ड रेगनको पालादेखि, कर कटौती र रक्षा खर्चमा वृद्धि गरिए पनि खर्च नियन्त्रणमा थिएन। त्यसपछि सामाजिक सुरक्षा र मेडिकेयर जस्ता कल्याणकारी कार्यक्रमहरूमा बढ्दो खर्चले सरकारको बजेटमा दीर्घकालीन दबाब सिर्जना गर्‍यो।

२००० को दशकमा, राष्ट्रपति जर्ज डब्लु. बुसले थप कर कटौती गरे, जबकि इराक र अफगानिस्तान युद्धहरू पनि ऋणबाटै वित्तपोषण गरियो। २००८ को आर्थिक संकटपछि सरकारले ठूलो आर्थिक सहायता प्याकेज ल्यायो, जसले ऋणलाई १० ट्रिलियन डलर नाघायो।

पछि कोभिड-१९ महामारी आयो — जहाँ आर्थिक पतन रोक्न सरकारले ट्रिलियनौँ डलर राहत प्याकेज पारित गर्‍यो। केही वर्षमै ऋण ३० ट्रिलियन डलर पुग्यो।

आज, सन् २०२५ मा, यो संख्या ३५ ट्रिलियन डलर पार गरिसकेको छ — र अझै बढ्ने क्रम जारी छ।

किन ऋण बढ्दैछ?

अर्थशास्त्रीहरूले ऋण वृद्धि दुई कारणले भइरहेको बताउँछन्: संरचनात्मक कारणहरू र नीतिगत निर्णयहरू।

संरचनात्मक कारणहरू:

• वृद्ध जनसंख्या जसले सामाजिक सुरक्षा र मेडिकेयरमा बढ्दो दाबी गर्छ।
• स्वास्थ्य सेवा खर्च — जुन महँगीभन्दा तीव्र गतिमा बढ्दैछ।
• बढ्दो ब्याज तिर्ने खर्च — हाल वार्षिक १ ट्रिलियन डलरभन्दा बढी।

नीतिगत कारणहरू:

• कर कटौतीहरू जसले सरकारी आम्दानी घटाउँछ।
• सैन्य खर्च र विदेशी हस्तक्षेप।
• संकटकालीन खर्चहरू — जस्तै महामारी वा प्राकृतिक प्रकोपमा।
• राजनीतिक गतिरोध, जसले दीर्घकालीन सुधारलाई अवरुद्ध गर्छ।

धेरैजसो वर्षहरूमा अर्थतन्त्र राम्रो चल्दा पनि घाटा भइरहनु चिन्ताजनक हो — यसले संकटको प्रतिक्रिया होइन, संरचनात्मक कमजोरी देखाउँछ।

सामान्य नागरिकमा असर

धेरै अमेरिकीहरूलाई राष्ट्रिय ऋण टाढाको कुरा लाग्न सक्छ, तर यसको प्रभाव उनीहरूको दैनिक जीवनमा देखिन्छ।

१. ब्याजदर वृद्धि

सरकारले धेरै ऋण लिँदा बजारमा प्रतिस्पर्धा बढ्छ र ब्याज दर चर्किन्छ — जसले घर, गाडी वा व्यक्तिगत ऋण महँगो बनाउँछ।

२. महँगीको जोखिम

अत्यधिक ऋणलाई पैसाको छपाइबाट व्यवस्थापन गर्दा मुद्रास्फीति हुन सक्छ। हालको महँगी मुख्यतः महामारी र आपूर्ति समस्याबाट आएको हो, तर दीर्घकालीन ऋण मुद्रास्फीतिको कारक बन्न सक्छ।

३. सार्वजनिक सेवामा कटौती

सरकारले ब्याज तिर्न बढी खर्च गर्नुपर्ने हुँदा शिक्षा, पूर्वाधार वा स्वास्थ्य सेवा जस्ता क्षेत्रमा बजेट कटौती हुन सक्छ।

४. आर्थिक वृद्धिमा गिरावट

निजी क्षेत्रले लगानी गर्न पाउने अवसर घट्न सक्छ, जसले उत्पादनशीलता र रोजगारीमा असर पुर्‍याउँछ।

५. भविष्य पुस्तामा बोझ

यदि आजको ऋण आजै ननियमित गरिएमा, भावी पुस्तालाई बढी कर तिर्नुपर्ने वा सेवामा कटौती भोग्नुपर्ने अवस्था आउन सक्छ।

के ऋण सधैं खराब हो?

सबै ऋण खराब हुँदैन। यदि ऋण शिक्षा, पूर्वाधार वा प्रविधिमा लगानीमा खर्च गरियो भने त्यसले भविष्यमा राम्रो प्रतिफल दिन सक्छ। आपतकालीन अवस्थामा — जस्तै युद्ध वा महामारी — ऋण अपरिहार्य हुन्छ।

तर समस्या तब आउँछ, जब सामान्य अवस्थामा पनि खर्च अनियन्त्रित हुन्छ।

राजनीतिक गतिरोध: समाधान कठिन

ऋण घटाउन सरकारलाई कठोर निर्णय लिनु पर्छ — कर वृद्धि, खर्च कटौती वा सामाजिक सेवाको पुनरसंरचना। तर यी कुनै पनि राजनीतिक रूपमा लोकप्रिय छैनन्।

हालैका वर्षहरूमा डेब्ट सिलिङ (ऋण सीमा) माथिको बहसले अमेरिका झन्डै डेफल्ट मा पु¥याएको थियो। यस्तो अव्यवस्था विदेशी लगानीकर्ताको विश्वासमा पनि असर पार्छ।

अब के हुन्छ?

केही अर्थशास्त्रीहरू भन्छन् — जबसम्म अमेरिकी डलर विश्वको प्रमुख मुद्रा रहन्छ र ब्याज दरहरू कम छन्, ऋण व्यवस्थापन योग्य छ। तर अरूले चेतावनी दिन्छन् — कुनै दिन यस्तो मोड आउन सक्छ, जहाँ ऋणको ब्याज नै सरकारको सबैभन्दा ठूलो खर्च बन्न पुग्छ।

२०२५ मा CBO (Congressional Budget Office) ले अनुमान गरेको छ कि हालको गतिमा अगाडि बढेमा, २०३० को दशकको सुरुवातमा ऋण ५० ट्रिलियन डलर पुग्न सक्छ।

निष्कर्ष: राष्ट्रको भविष्यको मोड

अमेरिकी राष्ट्रिय ऋण केवल आर्थिक विषय होइन — यो नैतिक, सामाजिक र कूटनीतिक विषय हो। आज गरिएका निर्णयहरूले भावी पुस्ताको जीवन, आर्थिक अवसर र राष्ट्रिय सुरक्षा निर्धारण गर्नेछ।

अहिलेलाई अमेरिका ऋण लिँदैछ। तर मुख्य प्रश्न यो हो: यसको मूल्य कति हो?